Cốt truyện có thể biến một ứng dụng thông thường trở nên đặc biệt
Các phương pháp tích hợp yếu tố tường thuật vào các sản phẩm phi giải trí để tăng cường sự gắn kết.
Hãy nghĩ về những ứng dụng bạn sử dụng hàng ngày: một ứng dụng theo dõi sức khỏe, một công cụ học ngôn ngữ, một phần mềm quản lý công việc. Chúng hữu ích, hiệu quả và có thể giúp bạn đạt được mục tiêu của mình. Nhưng có bao nhiêu trong số chúng thực sự khiến bạn hào hứng muốn mở ra? Bao nhiêu trong số chúng tạo được một kết nối cảm xúc, khiến bạn cảm thấy mình là một phần của một thứ gì đó lớn lao hơn là chỉ việc nhập dữ liệu và theo dõi các con số? Đối với hầu hết các ứng dụng, câu trả lời là không nhiều. Chúng là những công cụ, và công cụ thì hiếm khi truyền cảm hứng.
Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu việc chạy bộ buổi sáng không chỉ là đốt calo, mà là một nhiệm vụ sống còn để thu thập vật tư cho những người sống sót sau tận thế zombie? Điều gì sẽ xảy ra nếu việc hoàn thành một bài học tiếng Nhật không chỉ giúp bạn tích lũy điểm kinh nghiệm, mà còn giúp bạn giải mã một thông điệp bí ẩn từ một điệp viên đồng minh? Đây chính là sức mạnh của cốt truyện. Bằng cách lồng ghép các yếu tố tường thuật, các nhà thiết kế có thể biến những hành động lặp đi lặp lại và nhàm chán nhất thành những chương hồi hấp dẫn trong một cuộc phiêu lưu lớn hơn. Cốt truyện cung cấp bối cảnh, tạo ra ý nghĩa và thổi một linh hồn vào những dòng code vô tri. Bài viết này sẽ phân tích cách các phương pháp tường thuật có thể biến một ứng dụng thông thường trở nên đặc biệt và đáng nhớ.
Tại sao Cốt truyện lại hiệu quả?
Sức hấp dẫn của cốt truyện không phải là một mánh khóe bề mặt. Nó bắt nguồn sâu sắc từ tâm lý con người. Từ thuở sơ khai, chúng ta đã sử dụng những câu chuyện để hiểu thế giới, để truyền đạt kiến thức và để tạo ra ý nghĩa cho sự tồn tại của mình. Trong bối cảnh thiết kế sản phẩm, nguyên tắc này vẫn hoàn toàn đúng.
1. Cung cấp Bối cảnh và Ý nghĩa: Một hành động tự thân nó không có nhiều ý nghĩa. "Chạy 3 km" là một dữ kiện. Nhưng "Chạy 3 km để đến trạm phát sóng và cảnh báo cho những người khác về một mối nguy hiểm" lại là một nhiệm vụ anh hùng. Cốt truyện khoác lên những hành động của người dùng một lớp áo choàng của mục đích. Nó trả lời cho câu hỏi "Tại sao tôi lại làm việc này?" bằng một câu trả lời hấp dẫn hơn nhiều so với "Để cải thiện chỉ số của tôi". Đây chính là động lực "Ý nghĩa Sử thi & Tiếng gọi" (Epic Meaning & Calling), một trong những động lực nội tại mạnh mẽ nhất.
2. Tạo ra Sự Gắn kết Cảm xúc: Khi một ứng dụng có cốt truyện, người dùng không còn chỉ là một người dùng, họ trở thành nhân vật chính. Họ bắt đầu quan tâm đến các nhân vật phụ, đến số phận của thế giới ảo mà họ đang giúp xây dựng, và đến chính hành trình của bản thân mình trong thế giới đó. Sự gắn kết này vượt xa khỏi những lợi ích lý tính của sản phẩm. Người dùng quay lại không chỉ vì ứng dụng hữu ích, mà vì họ muốn biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo trong câu chuyện của chính họ.
3. Dẫn dắt Hành trình của Người dùng: Mọi câu chuyện hay đều có một cấu trúc rõ ràng: mở đầu, phát triển và kết thúc. Cấu trúc này có thể được ánh xạ một cách hoàn hảo vào hành trình của người dùng trong một sản phẩm: gia nhập (onboarding), sử dụng thường xuyên (habit-building), và làm chủ (mastery). Thay vì chỉ thấy một danh sách các tính năng cần học, người dùng được dẫn dắt qua "Chương 1: Những bước đầu tiên", nơi họ được một người thầy ảo hướng dẫn. Điều này làm cho quá trình học hỏi trở nên tự nhiên và có mục đích hơn.
Các Hình thái của Cốt truyện trong Ứng dụng
Việc tích hợp cốt truyện không nhất thiết có nghĩa là bạn phải viết một cuốn tiểu thuyết sử thi. Nó có thể được thực hiện ở nhiều cấp độ khác nhau, từ những gợi ý tinh tế cho đến những câu chuyện có cấu trúc hoàn chỉnh.
Cốt truyện Ẩn (Implicit Narrative): Đây là hình thức kể chuyện thông qua việc xây dựng thế giới (world-building) và tạo ra một cá tính nhất quán cho sản phẩm. Duolingo là một ví dụ tuyệt vời. Không có một cốt truyện dài hơi nào, nhưng ứng dụng này lại có một thế giới riêng rất rõ nét. Chú cú Duo là một nhân vật, những câu ví dụ kỳ quặc ("Con ngựa của tôi là một luật sư") góp phần tạo nên một tông giọng hài hước, và dàn nhân vật đa dạng có cá tính riêng. Tất cả những yếu tố này cùng nhau tạo ra một cảm giác rằng người dùng đang tham gia vào một thế giới vui vẻ và hơi kỳ lạ, thay vì chỉ là một công cụ học tập khô khan.
Cốt truyện Hiện (Explicit Narrative): Đây là hình thức có một câu chuyện rõ ràng, được kể theo thời gian. Zombies, Run! là ví dụ kinh điển. Mỗi buổi chạy của người dùng là một "nhiệm vụ", nơi họ nghe được những đoạn hội thoại kịch tính giữa các nhân vật, và việc chạy nhanh hơn trong đời thực giúp họ thoát khỏi những bầy zombie trong câu chuyện. Một ví dụ khác là Habitica, một ứng dụng quản lý công việc biến cuộc sống của bạn thành một trò chơi nhập vai. Việc hoàn thành công việc giúp nhân vật của bạn lên cấp, kiếm được vàng và chiến đấu với quái vật. Ở đây, cốt truyện là trung tâm của trải nghiệm.
Sự lựa chọn giữa cốt truyện ẩn và hiện phụ thuộc vào bản chất của sản phẩm và mục tiêu của nhà thiết kế. Nhưng dù ở hình thái nào, chúng cũng đều chung một mục đích: biến trải nghiệm người dùng từ một chuỗi các thao tác trở thành một hành trình có ý nghĩa. Việc hiểu rõ các kỹ thuật để xây dựng hành trình này chính là chìa khóa để mở ra một cấp độ gắn kết hoàn toàn mới.