Không ai thích thất bại hết. Vậy làm thế nào các game thủ có thể dành 80% thời gian của mình chỉ để thất bại mà vẫn yêu thích trò chơi?

Nhà nghiên cứu trò chơi Nicole Lazzaro thích đánh lừa khán giả bằng những câu hỏi hóc búa và đây là một trong những mục yêu thích của cô. Lazzaro làm việc trong ngành công nghiệp trò chơi trong 20 năm với tư cách là nhà tư vấn thiết kế; cô ấy đặc biệt giỏi trong cách tạo ra cảm xúc trong trò chơi. Hàng năm, tại hội nghị các nhà phát triển trò chơi (Game Developers Conference), Lazzaro báo cáo kết quả nghiên cứu của mình và các đề xuất thiết kế cho ngành. Và có lẽ đây là phát hiện quan trọng nhất của cô: các game thủ dành gần như toàn bộ thời gian của họ để thất bại. Khoảng bốn trong số năm lần, người chơi không hoàn thành nhiệm vụ, hết thời gian, không giải được câu đố, thua trận, không cải thiện được điểm số của mình, rơi, cháy hoặc chết.

Game thủ có yêu thích thất bại không?

Từ lâu, Lazzaro đã nghi ngờ rằng các game thủ thích thất bại, và một nhóm các nhà tâm lý học tại M.I.N.D. Lab ở Helsinki, Phần Lan, gần đây đã xác nhận điều đó bằng các bằng chứng khoa học:

Khi chúng ta chơi một trò chơi được thiết kế tốt, thất bại không làm chúng ta thất vọng. Nó khiến chúng ta hạnh phúc theo một cách rất riêng: hào hứng, thích thú và hơn hết là lạc quan.

Nếu phát hiện đó làm bạn ngạc nhiên, thì bạn không đơn độc - bởi các nhà nghiên cứu Phần Lan cũng không mong đợi kết quả đó. Nhưng ngày nay, nghiên cứu "thất bại vui vẻ" được coi là một trong những phát hiện quan trọng nhất trong lịch sử nghiên cứu trò chơi điện tử. Lần đầu tiên nó giúp xác định chính xác cách một trò chơi được thiết kế tốt giúp người chơi phát triển sự dẻo dai vượt trội về mặt tinh thần.

Vì sao thất bại làm ta hạnh phúc?

M.I.N.D. Lab là một trung tâm nghiên cứu tâm sinh lý hiện đại. Nơi đây được trang bị các hệ thống sinh trắc học được thiết kế để đo phản ứng cảm xúc: máy đo nhịp tim, máy theo dõi sóng não, cảm biến điện, v.v.

Vào năm 2005, để khởi động một chương trình nghiên cứu tập trung vào phản ứng cảm xúc với trò chơi điện tử, phòng thí nghiệm đã mời 32 game thủ chơi Super Monkey Ball 2 rất phổ biến trong khi kết nối với màn hình sinh trắc học. Trong trò chơi kiểu bowling, người chơi lăn “quả bóng khỉ” hoặc quả bóng bowling trong suốt với những chú khỉ bên trong, xuống những đường bowling ngoằn ngoèo có thể bay lơ lửng trong không gian. Nếu quả bóng trượt vào máng xối, con khỉ sẽ bị bắn văng ra ngoài và lao vào không trung.

Trong khi các game thủ chơi Super Monkey Ball 2, các nhà nghiên cứu đã đo ba chỉ số về mức độ tương tác cảm xúc: nhịp tim (vì chúng ta bơm máu nhanh hơn khi chúng ta cảm thấy phấn khích), độ dẫn điện của da (vì chúng ta đổ mồ hôi nhiều hơn khi bị căng thẳng) và kích thích cơ mặt (vì chúng ta di chuyển một số cơ nhất định như cơ chính zygomaticus, cơ này kéo khóe miệng trở lại và nhếch lên thành nụ cười khi chúng ta hạnh phúc).

Sau khi thu thập tất cả dữ liệu sinh lý này, các nhà nghiên cứu so sánh nó với nhật ký các sự kiện trò chơi chính: trước khi lăn bóng khỉ, khi lăn bóng khỉ thành công, sau khi bóng khỉ trượt vào máng xối, v.v. Mục tiêu của họ là xác định điều gì đã kích hoạt phản ứng cảm xúc mạnh nhất, cả tích cực và tiêu cực.

M.I.N.D. Lab kỳ vọng rằng các game thủ sẽ thể hiện cảm xúc tích cực mạnh mẽ nhất khi họ giành được điểm số cao hoặc khi họ hoàn thành các cấp độ khó - hay nói cách khác, trong những khoảnh khắc chiến thắng. Đúng là các cầu thủ đã thực sự thể hiện sự phấn khích và thỏa mãn tột độ trong những khoảnh khắc này. Tuy nhiên, có một tập hợp các đỉnh cảm xúc tích cực khác khiến các nhà nghiên cứu mất cảnh giác. Họ phát hiện ra rằng người chơi cũng thể hiện cảm xúc tích cực khi bản thân mắc lỗi và khiến quả bóng khỉ bay lệch khỏi làn đường. Sự phấn khích, vui vẻ và thích thú trào dâng đúng vào giây phút người chơi làm mất quả bóng khỉ.

Ban đầu, các nhà nghiên cứu cảm thấy bối rối trước phản ứng cảm xúc tích cực của game thủ đối với “thất bại hoàn toàn và không chối cãi trong trò chơi”. Khi thất bại trong cuộc sống thực, chúng ta thường thất vọng chứ không tràn đầy sinh lực kiểu này. Chúng ta cảm thấy động lực giảm dần. Chúng ta chẳng còn muốn quan tâm nữa. Và nếu thất bại cứ lặp đi lặp lại, chúng ta sẽ bị căng thẳng nhiều hơn, chứ không phải ít hơn. Nhưng trong Super Monkey Ball 2, thất bại dường như được đền đáp về mặt cảm xúc hơn là thành công.

Có gì thú vị khi thất bại trong Super Monkey Ball 2? Và tại sao nó lại khiến người chơi vui hơn là khi họ chiến thắng?

Bí mật của thất bại

M.I.N.D. Lab đã phỏng vấn những người chơi và tham khảo ý kiến của các nhà thiết kế trò chơi để hiểu được những phát hiện của họ. Sau nhiều lần cân nhắc, họ kết luận: thất bại trong Super Monkey Ball 2, theo một cách kỳ lạ, là điều mà người chơi có thể tự hào.

Bất cứ khi nào người chơi mắc lỗi trong Super Monkey Ball 2, một điều rất thú vị đã xảy ra ngay lập tức: con khỉ bắn tung người, lộn nhào mấy vòng và bay vào không gian. Chuỗi hoạt ảnh này đóng một vai trò quan trọng trong việc làm cho thất bại trở nên thú vị. Chú khỉ bay chính là một phần thưởng: nó khiến người chơi bật cười. Nhưng quan trọng hơn, đó là một minh chứng sống động về quyền tự quyết của người chơi trong trò chơi. Các cầu thủ đã không thất bại một cách thụ động. Họ đã thất bại một cách ngoạn mục và thú vị.

Sự kết hợp giữa cảm giác tích cực và ý thức tự chủ mạnh mẽ hơn đã khiến các cầu thủ háo hức muốn thử lại. Nếu họ có thể đưa một con khỉ ra ngoài không gian, thì chắc chắn lần sau họ có thể điều chỉnh lại đường ném và chỉ lấy đi một ít chuối ở trên đường.

Khi chúng ta nghĩ về công việc của chính mình theo cách tích cực như vậy, hầu như không ai lại không cảm thấy lạc quan. Và đó là hiệu ứng tích cực mà các nhà nghiên cứu đã đo lường được trong M.I.N.D. Lab: sự phấn khích, niềm vui và sự quan tâm. Càng thất bại, chúng ta càng mong muốn làm tốt hơn. Các nhà nghiên cứu đã có thể chứng minh điều này: loại phản hồi thất bại phù hợp là một phần thưởng. Nó khiến chúng ta gắn bó hơn và lạc quan hơn về khả năng thành công của mình.

Phản hồi tích cực về thất bại củng cố ý thức kiểm soát của chúng ta đối với kết quả của trò chơi. Và cảm giác được kiểm soát trong một môi trường hướng tới mục tiêu có thể tạo ra động lực mạnh mẽ để thành công. Một người chơi đã mô tả hiện tượng này theo một cách thật hoàn hảo:

“Super Monkey Ball là một trò chơi gây nghiện. Nó cân bằng một cách tuyệt vời sự thất vọng tột độ khi không hoàn thành được màn chơi với mong muốn tuyệt đối rằng chỉ còn một lần chơi nữa".

Đối với những người lạc quan, những bước lùi như được tiếp thêm sinh lực - và càng được tiếp thêm năng lượng, chúng ta càng tin tưởng rằng thành công chỉ loanh quanh đâu đây. Đó là lý do tại sao, nhìn chung, các game thủ chẳng bao giờ bỏ cuộc.

Chúng ta không quen với việc cảm thấy lạc quan khi đối mặt với khó khăn và thử thách. Đó là lý do tại sao rất nhiều người chơi thích những trò chơi khó nhằn. Gần như mọi bài đánh giá bạn sẽ thấy về trò chơi Super Monkey Ball đều ca ngợi chúng bằng những mô tả như “cực kỳ bực bội” và “khó khăn khủng khiếp”. Trò chơi được yêu thích theo cách đó, bởi chính vì trong đời thực hiếm ai lại cảm nhận được hy vọng chân thành, không nao núng khi đối mặt với những thử thách khó khăn như trong trò chơi.

Những thất bại giúp các game thủ tin rằng họ có nhiều cơ hội thành công hơn khi ngồi xuống để chơi một trò chơi mới. Sự lạc quan hợp lý được xây dựng ngay trong môi trường. Theo thiết kế, mọi câu đố trên máy tính và trò chơi điện tử đều có thể giải được, mọi nhiệm vụ đều có thể hoàn thành và mọi cấp độ đều được người chơi có đủ thời gian và động lực vượt qua.

Tất nhiên, nếu không có phản hồi tích cực về thất bại, niềm tin này rất dễ bị suy giảm. Nếu thất bại xuất hiện ngẫu nhiên, chúng ta sẽ mất đi cảm giác tự chủ và sự lạc quan sẽ đi xuống. Như nhà báo công nghệ Clive Thompson đã nói:

“Chỉ có niềm vui khi thất bại nếu cuộc chơi diễn ra công bằng - và bạn có mọi cơ hội để thành công.”

Đó là lý do tại sao Nicole Lazzaro dành rất nhiều thời gian để tham khảo ý kiến của các nhà phát triển trò chơi về cách thiết kế các chuỗi thất bại một cách ngoạn mục và hấp dẫn. Bí quyết rất đơn giản, nhưng hiệu quả rất mạnh mẽ: bạn phải cho người chơi thấy sức mạnh của chính họ trong thế giới trò chơi, và nếu có thể hãy tạo ra tiếng cười. Miễn là thất bại của chúng tôi là thú vị, chúng tôi sẽ tiếp tục cố gắng - và vẫn hy vọng rằng cuối cùng chúng tôi sẽ thành công.

Dịch từ Reality Is Broken: Why Games Make Us Better and How They Can Change the World của Jane McGonigal.