Khi Game trở thành văn hóa
Một buổi chiều năm 1980 và hành trình dài biến game thành phần không thể thiếu của đời sống hiện đại
Game đã bứt xa khỏi hình ảnh về một hình thức vui chơi ngắn hạn. Từ những năm 1980, với những tên tuổi như Pac-Man, Donkey Kong, hay Space Invaders, game bắt đầu len lỏi vào đời sống hàng ngày của một thế hệ trẻ em và thanh thiếu niên, thông qua các quán arcade rực rỡ ánh đèn. Những khoảnh khắc căng thẳng, hồi hộp bên các máy chơi game đã trở thành một phần sinh hoạt văn hóa mới, đánh dấu bước khởi đầu cho sự phát triển mạnh mẽ sau này. Đó không chỉ là những trò tiêu khiển ngẫu nhiên, mà còn là những điểm hẹn xã hội, nơi bạn bè tụ tập, nơi những kỷ niệm đầu tiên về cạnh tranh, hợp tác và cộng đồng được hình thành.
Câu chuyện về sự bùng nổ văn hóa arcade có thể thấy rõ trong những ký ức về "Pac-Man Fever". Ra mắt vào năm 1980, Pac-Man nhanh chóng trở thành hiện tượng toàn cầu, với những cuộc thi đấu và thậm chí là một bài hát nổi tiếng mang tên "Pac-Man Fever" của bộ đôi Buckner & Garcia lọt vào bảng xếp hạng Billboard năm 1982. Những khoảnh khắc ấy là minh chứng sống động cho thấy game đã bước vào văn hóa đại chúng một cách rõ ràng và mạnh mẽ. Một câu chuyện thú vị khác là vào năm 1981, Billy Mitchell trở thành người đầu tiên đạt điểm số tối đa trong "Donkey Kong", trở thành một nhân vật huyền thoại trong giới game arcade, được biết đến rộng rãi qua bộ phim tài liệu nổi tiếng "The King of Kong".
Dần dần, các nhân vật biểu tượng như Mario, Link, hay Sonic không chỉ dừng lại ở các trò chơi điện tử. Họ bước ra ngoài đời thực, xuất hiện trên bìa tạp chí, trong các bộ phim hoạt hình, quảng cáo và thậm chí cả thời trang đường phố. Mario trở thành gương mặt đại diện toàn cầu, không khác gì những nhân vật nổi tiếng trong điện ảnh hoặc âm nhạc. Sonic trở thành biểu tượng của sự năng động và nổi loạn, còn Link gắn liền với hình tượng người hùng phiêu lưu vượt thời gian. Các giải đấu eSports quy mô quốc tế, cộng đồng cosplay ngày càng mở rộng, và sự lan tỏa của các fandom trực tuyến đã khiến game trở thành một ngôn ngữ chung, nơi những người yêu game từ mọi nền văn hóa, mọi độ tuổi có thể gặp gỡ, chia sẻ và gắn kết. Văn hóa meme, các lễ hội game như E3, Gamescom, hay thậm chí cả những buổi hòa nhạc lấy cảm hứng từ game, đều là minh chứng cho sức sống văn hóa mãnh liệt này.
Câu chuyện về Mario càng thêm thú vị khi vào năm 1990, bộ phim "The Wizard" đã giúp quảng bá tựa game Super Mario Bros. 3 và ghi dấu ấn lớn trong văn hóa đại chúng. Hay trường hợp của giải đấu "League of Legends World Championship" năm 2019, thu hút hơn 100 triệu người xem trên toàn thế giới, một minh chứng cho thấy sự ảnh hưởng rộng lớn của văn hóa game đến công chúng.
Không chỉ dừng lại ở ảnh hưởng văn hóa đại chúng, game còn từng bước được công nhận như một loại hình nghệ thuật độc lập. Các tác phẩm như Shadow of the Colossus, Journey, Inside hay Gris đã chứng minh rằng game có thể mang đến trải nghiệm thẩm mỹ không thua kém bất kỳ bộ môn nghệ thuật truyền thống nào. Trong Journey, sự đơn giản của hình ảnh, sự tinh tế của nhịp điệu chơi và những khoảnh khắc im lặng chan chứa cảm xúc đã khiến game trở thành một bài thơ không lời. Shadow of the Colossus đã tái định nghĩa khái niệm "chiến thắng" bằng cách biến mỗi chiến tích thành một sự dằn vặt nội tâm. Gris thì dẫn dắt người chơi qua những cung bậc đau thương của tâm lý, bằng một ngôn ngữ hình ảnh thuần khiết, không cần lời thoại.
Game giờ đây không chỉ để chơi mà còn để cảm, để suy ngẫm và để đối thoại. Các nhà phát triển game sáng tạo những thế giới đầy cảm xúc, sử dụng hình ảnh, âm nhạc, nhịp điệu chơi và thậm chí cả sự im lặng như những chất liệu nghệ thuật tinh tế. Game không còn đơn thuần là "giải trí" mà đã trở thành một phương thức biểu đạt nghệ thuật, nơi người chơi cũng chính là người đồng sáng tạo câu chuyện. Ở đó, mỗi quyết định, mỗi khám phá của người chơi lại mở ra một nhánh nhỏ, một câu chuyện riêng biệt chỉ dành cho chính họ.
Từ một thú vui arcade đơn giản, game đã dần lớn lên cùng những đổi thay của xã hội. Khi thế giới ngày càng phức tạp và kết nối hơn, game cũng trở thành tấm gương phản chiếu những vấn đề hiện đại như chiến tranh, di cư, bản sắc, môi trường và công nghệ. Những game như Papers, Please, This War of Mine hay Death Stranding đã mạnh dạn chạm vào những đề tài gai góc, thách thức người chơi không chỉ về kỹ năng mà còn về tư duy đạo đức và lòng trắc ẩn. Game phản ánh những nỗi trăn trở hiện đại, đặt ra những câu hỏi đạo đức, thách thức những quan niệm truyền thống và góp phần định hình cách chúng ta nhìn nhận thế giới.
Ngày nay, không thể phủ nhận rằng game đã trở thành một phần sống động của dòng chảy văn hóa đương đại, ảnh hưởng đến cách chúng ta kể chuyện, thưởng thức nghệ thuật, giao tiếp với nhau và thậm chí cả cách chúng ta hiểu về chính mình. Một thế giới mà game và đời thực không còn cách biệt rõ rệt, mà hòa quyện, cộng hưởng và cùng nhau tiến hóa.
Muốn cảm nhận game như một phần mạch đập của văn hóa sống động? Tham gia Cảm tình Điện tử và trải nghiệm cùng chúng tôi.